Zespół suchego oka

Co to jest zespół suchego oka?

Zespół suchego oka jest schorzeniem często występującym. Może przebiegać jako postać izolowana lub może być związany z innymi chorobami układowymi jak zespół Sjogrena czy reumatoidalne zapalenie stawów. Miejscowe alergie oczne mogą współistnieć z zespołem suchego oka. Osoby, które najczęściej cierpią na to schorzenie to kobiety w okresie menopauzalnym, chorzy stosujący przewlekle leki, osoby pracujące w suchych, klimatyzowanych pomieszczeniach, osoby pracujące przed monitorami komputera lub w pomieszczeniach zapylonych.

Jakie czynniki wpływają na powstanie dolegliwości ?

Istotą tej choroby jest zaburzenie w wydzielaniu którejkolwiek z warstw filmu łzowego (uszkodzenie lub choroba gruczołów wydzielających poszczególne warstwy filmu łzowego), zaburzony odruch mrugania (zbyt rzadkie mruganie), nieprawidłowe dopasowanie powierzchni oka do powierzchni powiek (zaburzenia w budowie powiek, blizny, guzy), nieprawidłowy nabłonek rogówki.

Co to jest film łzowy i jakie jest jego znaczenie ?

Film łzowy jest wydzieliną komórek i gruczołów, zbudowaną z trzech warstw:

Warstwa śluzowa, która pokrywa bezpośrednio rogówkę, jest wytwarzana przez gruczoły Manza, krypty Henlego oraz komórki kubkowe spojówki. Jej zadaniem jest umożliwienie przylegania warstwy wodnej łez i równomiernego jej rozprowadzania na rogówce. Niedobór warstwy śluzowej powoduje zaburzenie w zwilżaniu rogówki i szybsze wysychanie oka.
Warstwa wodna, środkowa jest produkowana przez gruczoły łzowe (główny gruczoł łzowy zlokalizowany w górno-bocznej części oczodołu i gruczoły dodatkowe, umieszczone w spojówkach), składa się z wody, białek antybakteryjnych i elektrolitów. Dostarcza rogówce tlen, działa antybakteryjnie, usuwa materiały resztkowe i zanieczyszczenia.
Warstwa tłuszczowa, produkowana przez gruczoły Meiboma, hamuje odparowywanie łez z rogówki, natłuszcza powieki,  zmniejszając tarcie w trakcie mrugania.

Jakie dolegliwości zgłaszają pacjenci cierpiący na zespół suchego oka ?

Pacjenci cierpiący na zespół suchego oka zgłaszają uczucie piasku pod powiekami, bolesne mruganie, światłowstręt. Dolegliwości nasilają się w pomieszczeniach klimatyzowanych, przy dłuższej pracy wzrokowej (czytanie, oglądanie TV, praca przy komputerze), szczególnie dotkliwe są bezpośrednio po przebudzeniu.

Jakie badania należy wykonać, aby potwierdzić diagnozę?

Aby zdiagnozować takie schorzenie konieczne jest dokładne zebranie wywiadu od pacjenta (choroby aktualne i przebyte, leki stosowane na stałe, rodzaj wykonywanej pracy), szczegółowe badanie w lampie szczelinowej (lekarz dokładnie ocenia budowę powiek, wygląd spojówek, stan rogówki, obecność pasm śluzu w łzach, wysokość menisku łzowego) oraz szereg testów oceniających poziom wydzielania poszczególnych warstw filmu łzowego.

Najczęściej wykonywanymi testami są:

1.Test Schirmera, wykonany bez znieczulenia określa całkowite wydzielanie łez. Wykonuje się go za pomocą kalibrowanych pasków bibuły, które umieszcza się w załamku dolnym spojówki. Po odczekaniu 5 minut odczytuje się poziom zwilżenia paska. Wynik prawidłowy wynosi ponad 15 mm. Wynik pomiędzy 6-10 mm jest graniczny. Wynik poniżej 6 mm wskazuje na zaburzenie wydzielania łez.
2. Test Schirmera, wykonany po podaniu środka znieczulającego do worka spojówkowego określa wydzielanie podstawowe (znieczulenie eliminuje odruchowe wydzielanie łez). Przebieg testu jest taki sam jak poprzedniego, natomiast wyniki prawidłowe są niższe (norma ok. 12 mm).
3. Czas przerwania filmu łzowego. Lekarz podaje pacjentowi do worka spojówkowego żółty barwnik (fluoresceina), prosi pacjenta o kilkakrotne mrugnięcie, a następnie o zaprzestanie mrugania. Wtedy ocenia w lampie szczelinowej czas jaki minął od ostatniego mrugnięcia do momentu przerwania ciągłości barwnika na powierzchni rogówki. Czas przerwania filmu łzowego krótszy niż 10 sekund jest nieprawidłowy.

Czy zaniechanie leczenia może mieć konsekwencje?

Przewlekły i nieleczony zespół suchego oka może prowadzić do erozji nabłonka rogówki, a następnie do bakteryjnych lub jałowych owrzodzeń rogówki, które są stanami zagrażającymi utratą widzenia.

Na czym polega leczenie zespołu suchego oka?

Leczenie zespołu suchego oka polega na podawaniu preparatów sztucznych łez, najlepiej bez konserwantów, aby zapobiec ewentualnym uczuleniom. Należy stosować je często, nawet co dwie godziny.

Jeżeli krople nie dają satysfakcjonującego efektu to……

Jeżeli substytucja łez nie łagodzi dolegliwości można wykonać czasowe zamknięcie punktów łzowych. Zabieg polega na umieszczeniu we wszystkich czterech ujściach kanalików łzowych kolagenowych zatyczek, które utrudniają odpływ łez. Jeżeli po tygodniu ich stosowania stwierdza się nadmierne łzawienie można usunąć zatyczki z górnych punktów łzowych. Jeżeli w kolejnym badaniu stan pacjenta jest zadowalający można na trwałe zamknąć punkty łzowe za pomocą silikonowych zatyczek.

Co jeszcze pacjent może zrobić, aby efekt leczenia był najlepszy?

Aby złagodzić dolegliwości pacjenci powinni obniżać temperaturę w pomieszczeniach, stosować nawilżacze powietrza, unikać pomieszczeń klimatyzowanych, nie stosować dużego nawiewu powietrza w samochodzie.

Inne metody leczenia stosowane są rzadko ze względu na wskazania.