Schorzenie siatkówki

Co to jest siatkówka?
Siatkówka, to część gałki ocznej odbierająca obrazy świata zewnętrznego i przesyłająca te informacje dalej do kory mózgowej.

Jakie są najczęstsze choroby siatkówki?
Najczęstsze choroby siatkówki to:

• starcze zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
• retinopatia cukrzycowa
• zakrzep żyły centralnej siatkówki

RETINOPATIA CUKRZYCOWA

Co oznacza określenie retinopatia cukrzycowa?
Retinopatia cukrzycowa to mikroangiopatia, czyli zmiany patologiczne drobnych  naczyń krwionośnych siatkówki w czasie trwania cukrzycy. Ściany naczyń ulegają osłabieniu, tętnice i żyły tracą szczelność, a ich średnica stopniowo zmniejsza się.

Jak często występuje retinopatia cukrzycowa?
Retinopatia cukrzycowa występuje u ok. 40% pacjentów z cukrzycą typu 1 (insulinozależną) i u ok. 20% chorych na cukrzycę typu 2 (insulinoniezależną).

Czym spowodowana jest  retinopatia cukrzycowa?
Najważniejszą przyczyną retinopatii cukrzycowej jest podwyższony ponad normę poziom glukozy w surowicy krwi (hiperglikemia).  Powoduje ona szereg nieprawidłowych procesów metabolicznych, które trwając odpowiednio długo uszkadzają naczynia krwionośne.

Oprócz hiperglikemii do czynników ryzyka rozwoju retinopatii cukrzycowej należą także:

• długi czas trwania cukrzycy
• nadciśnienie tętnicze
• otyłość
• ciąża
• palenie tytoniu
• hiperlipidemia, czyli podwyższony poziom tłuszczy
• objawy uszkodzenia nerek lub układu nerwowego.

Jakie są rodzaje retinopatii?
Retinopatię w zależności od stopnia zaawansowania dzieli się na:

• retinopatię prostą
• przedproliferacyjną
• proliferacyjną.

Jakie są objawy w retinopatii prostej?
Dla pacjenta ta postać retinopatii może przebiegać bez żadnych objawów. W badaniu dna oka stwierdzamy przede wszystkim objawy obniżonej szczelności naczyń – krwotoczki mikrotętniaki (miejscowe rozdęcia osłabionych ścian naczyń), wysięki twarde (nieprawidłowe złogi) i obrzęk siatkówki.

Czy retinopatia cukrzycowa prosta wymaga leczenia?
Retinopatia cukrzycowa prosta, bez znamiennego obrzęku plamki wymaga stałej kontroli okulistycznej, diabetologicznej, normalizacji poziomów cukru i ciśnienia tętniczego. Nie wymaga laseroterapii.

Co to jest plamka żółta?
Plamka żółta to centralna część siatkówki, która zapewnia najwyższą ostrość wzroku i pozwala dostrzegać szczegóły.

Co to jest obrzęk plamki?
Obrzęk plamki to jakiekolwiek zgrubienie plamki żółtej lub obecność wysięków twardych (złogów).

Co to jest klinicznie znamienny obrzęk plamki?
Klinicznie znamienny obrzęk plamki, to grupa objawów, które wymagają natychmiastowego wykonania terapii laserowej. Ma ona na celu zmniejszenie ryzyka utraty widzenia i zachowanie aktualnej ostrości wzroku. Laseroterapia tylko u 15% chorych może poprawić widzenie.

Jakie mogą być przyczyny makulopatii cukrzycowej?
Najczęściej makulopatia spowodowana jest zaburzeniem szczelności naczyń, co powoduje przesiąkanie osocza i obrzęk plamki żółtej lub zaburzenie jej ukrwienia, gdy mamy do czynienia z postacią niedokrwienną.

Co to jest retinopatia przedproliferacyjna?
Retinopatia cukrzycowa przedproliferacyjna, to kolejny etap choroby, w którym na skutek niedokrwienia siatkówki dochodzi do rozwoju kolejnych zmian w drobnych naczyniach.

Czy retinopatia przedproliferacyjna wymaga leczenia?
U niektórych chorych należy wykonać laseroterapię siatkówki. Aby nie przeoczyć momentu, kiedy trzeba wdrożyć leczenie wymagane są stałe kontrole okulistyczne i okresowe wykonywanie angiografii fluoresceinowej. Dla zachowania aktualnego widzenia niezbędne jest uregulowanie poziomów cukru.

Co to jest retinopatia proliferacyjna?
Retinopatia  proliferacyjna to najbardziej zaawansowana postać retinopatii cukrzycowej, która charakteryzuje się rozrostem tkanki włóknisto-naczyniowej wewnątrz gałki ocznej. Nowe, nieprawidłowe naczynia siatkówki mają tendencję do pękania, co skutkuje wylewami krwi przed siatkówkę i do ciała szklistego.
Powikłaniem retinopatii proliferacyjnej może być odwarstwienie siatkówki pociąganej przez obkurczające się proliferacje szklistkowo-siatkówkowe.

Czy retinopatia cukrzycowa może poważnie upośledzać ostrość wzroku?
Tak, retinopatia cukrzycowa jest główną przyczyną utraty wzroku u osób w wieku między 25 a 65 rokiem życia. Retinopatia  proliferacyjna i obrzęk plamki to największe zagrożenia dla wzroku chorujących na cukrzycę.

Dlaczego badanie okulistyczne jest ważne u pacjentów z cukrzycą?
Retinopatia w przebiegu cukrzycy może rozwijać się stosunkowo długo bez objawów zauważalnych dla chorego. Dlatego tak bardzo ważne jest regularne badanie okulistyczne. Pierwsza wizyta u okulisty powinna odbyć się zaraz po rozpoznaniu cukrzycy.
Termin następnych badań zależy od obecności lub braku cech retinopatii i stopnia jej zaawansowania, a także od stopnia wyrównania cukrzycy i współistnienia chorób dodatkowych, szczególnie nadciśnienia tętniczego.

W jaki sposób możemy rozpoznać retinopatię cukrzycową?
Podstawowe badanie to pełne badanie okulistyczne obejmujące ocenę ostrości wzroku, pomiar ciśnienia śródgałkowego, badanie przedniego odcinka oka, przezierności ośrodków optycznych oraz badanie dna oka. Badanie dna oka powinno odbywać się po rozszerzeniu źrenicy, aby można było ocenić zarówno centralną jak i obwodową część  siatkówki.
Fotografia cyfrowa dna oka pozwala na archiwizację i porównywanie dna oka w kolejnych badaniach.
Angiografia fluoresceinowa to badanie pozwalające na ocenę rodzaju i rozległości zmian w siatkówce.
Tomografia oczna OCT służy do badania centralnej części siatkówki, czyli plamki żółtej.
USG gałki ocznej ocenia tylny odcinek gałki ocznej.

Co to jest angiografia fluoresceinowa?
Angiografia fluoresceinowa to badanie polegająca na obrazowaniu i seryjnym fotografowaniu dna oka, po dożylnym podaniu środka kontrastującego.
Pozwala na wczesne i bardzo dokładne rozpoznanie zmian w siatkówce.  Otrzymujemy informacje na temat krążenia siatkówkowego i naczyniówkowego oraz szczelności  naczyń. Uwidaczniają się także obszary złego ukrwienia siatkówki. Angiografia fluoresceinowa pozwala także na archiwizację danych (zdjęć), a więc również na porównanie badań wykonanych w różnym czasie, co ma istotne znaczenie dla monitorowania przebiegu choroby oraz wyników przeprowadzonej laseroterapii.

Czemu służy tomografia oczna (OCT) w retinopatii cukrzycowej?
Dzięki tomografii ocznej możemy obserwować obrazy plamki żółtej, tzw. skany. Obrazy te o bardzo dużej rozdzielczości, można porównać z obrazem histologicznym siatkówki. Dostarcza on wielu informacji na temat stanu poszczególnych warstw siatkówki, a w retinopatii cukrzycowej pozwala rozpoznać i monitorować obrzęk plamki.

Kiedy wykonujemy badanie USG w retinopatii cukrzycowej?
USG gałki ocznej w cukrzycy wykonujemy zawsze, gdy nie możemy ocenić dna oka z powodu zmętnienia ośrodków optycznych. USG pozwala nam ocenić rozległość zmian proliferacyjnych, stwierdzić obecność krwotoku lub odwarstwienia siatkówki.

Czy można zapobiec utracie wzroku w cukrzycy?
Dla zachowania dobrej ostrości wzroku najważniejsza jest PROFILAKTYKA.  Aby zapobiec   powstaniu i postępowi retinopatii cukrzycowej należy utrzymywać prawidłową wartość poziomu glukozy, ciśnienia tętniczego i cholesterolu.
Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego wyrównana gospodarka węglowodanowa jest wtedy, gdy poziom hemoglobiny glikolowej (HbA1) jest niższy niż 6,5%. !!!!!!!! Ciśnienie tętnicze jest wyrównane, gdy ma wartość nieprzekraczającą 130/80 mmHg.!!!!!!!!!

TYLKO PRZESTRZEGANIE ZALECEŃ LEKARZA DIABETOLOGA I OKULISTY, RUCH, DIETA, REGULARNE STOSOWANIE LEKÓW I UTRZYMYWANIE PRAWIDŁOWYCH WYNIKÓW BADAŃ MOŻE ZAPOBIEC UTRACIE WZROKU U PACJENTÓW Z CUKRZYCĄ.

Czy można leczyć już istniejącą retinopatię cukrzycową?
Tak, są metody leczenia, które u części pacjentów mogą zatrzymać postępowanie retinopatii cukrzycowej.
Odpowiednio wcześnie wykonana laseroterapia, wtedy gdy jest wymagana,  może zapobiec utracie widzenia, ale tylko w 15% może poprawić widzenie.
W retinopatii proliferacyjnej wykonujemy zabiegi chirurgii szklistkowo-siatkówkowej, polegające na operacyjnym usunięciu błon włóknisto-naczyniowych i krwotoków, a następnie dokładnym oblaserowaniu siatkówki. Zabiegi te mogą dawać bardzo dobre wyniki, jeśli oceniamy zmniejszenie się zmian cukrzycowych, ale nie zawsze spowoduje to poprawę czy zachowanie widzenia.
Od kilku lat trwają badania kliniczne nad zastosowaniem leków podawanych do ciała szklistego w celu powstrzymania rozwoju retinopatii. Są to preparaty leków sterydowych i leków  anty-VEGF hamujących proliferację nowych  naczyń.
Przypuszczalnie leki te będą odgrywać w przyszłości bardzo istotną rolę.
W celu wspomagania leczenia specjalistycznego stosuje się leki uszczelniające naczynia krwionośne oraz poprawiające przepływ krwi.
Najważniejsza jest jednak profilaktyka. Żadne metody lecznicze nie pomogą przy utrzymującym się wysokim poziomie cukrów.

ZAKRZEP ŻYŁY ŚRODKOWEJ SIATKÓWKI

U kogo może wystąpić zakrzep żyły środkowej siatkówki?
Zakrzep żyły centralnej siatkówki lub jej gałązek występuje często u osób z nadciśnieniem tętniczym, pomiędzy 60 – 70 rokiem życia. Także skazy krwotoczne i choroby krwi, mogące powodować zaburzenia krzepnięcia predysponują do wystąpienia tego schorzenia.

Czy istnieją choroby oka zwiększające ryzyko wystąpienia zakrzepu żyły środkowej siatkówki lub jej gałązki?
Tak, takie choroby jak jaskra otwartego kąta lub nadciśnienie oczne, nadwzroczność, czy zapalenia okołożylne zwiększają ryzyko wystąpienia zakrzepu.

Jakie są objawy zakrzepu żyły środkowej siatkówki lub jej gałązki?
Pierwsze objawy to:

• względny ubytek w polu widzenia
• pogorszenie widzenia
• krzywienie obrazu, czyli metamorfopsje.

Czy zakrzep żyły środkowej siatkówki jest niebezpieczny?
Tak, ponieważ w niektórych przypadkach może doprowadzić do przewlekłego obrzęku plamki żółtej  i trwałego uszkodzenia wzroku. Późnym powikłaniem zakrzepu jest jaskra neowaskularna, niebezpieczna choroba, która może spowodować całkowitą utratę widzenia.

Na czym polega leczenie zakrzepu żyły środkowej siatkówki lub jej gałązki?
Leczenie zakrzepu żyły środkowej siatkówki lub jej gałązki polega na wykonaniu w odpowiednim czasie laseroterapii siatkówki. Laseroterapia zawsze powinna być poprzedzona wykonaniem badań angiografii fluoresceinowej i tomografii ocznej (OCT). Także w monitorowaniu przebiegu choroby te dwa badania są niezbędne.
Ważne jest także unormowanie ciśnienia tętniczego i współistniejących chorób.